Wereldkaart oorlogsroutes Nieuw Amsterdam
Onderstaande afbeelding heeft een hoge resolutie, is daardoor groot en kan enigszins traag laden. Deze pagina is het best te scrollen en te lezen op een groot computerscherm.
Deze wereldkaart toont bij benadering de routes die de Nieuw Amsterdam gedurende WO2 een of meerdere malen gevolgd heeft tijdens het grote aantal troepentransportreizen dat het schip heeft gemaakt. Reis 39 van het schip (trajecten 102 t/m 109 in het vaarschema) betrof o.a. Operation Pamphlet.
Operation Pamphlet was een zeer geheim redeployment transport in januari en februari van 1943 van de complete Australische negende infanteriedivisie (ongeveer 31.000 militairen, maar zonder zwaar materieel) van Suez naar Fremantle en Melbourne met vier van de grootste troepentransportschepen - waaronder de Nieuw Amsterdam met 6.262 militairen geëmbarkeerd - en één kleiner en trager schip in één konvooi. Tijdens de voorbereidingen hiervoor was op het Addu atol (het zuidelijkste atol van de Malediven) een speciaal bevoorradingspunt opgezet. Het konvooi werd beschermd door een wisselend aantal escortevaartuigen, in het oostelijk deel van de Indische Oceaan tijdelijk door tot twaalf marineschepen (deels o.a. door Hr.Ms. Jacob van Heemskerck en drie andere Nederlandse marineschepen).
Op de website van het Australian War Memorial is een zeldzame (stomme) film te zien over dit redeployment transport. Ook zijn daar 152 foto's beschikbaar gerelateerd aan de Nieuw Amsterdam tijdens dit transport, inclusief een foto waarop kapitein Barendse staat samen met de commandant van de negende infanteriedivisie, en tevens een fotoserie van 328 foto's betreffende het hospitaalschip Oranje. Een andere film toont in twee delen hoe de Australische marine en luchtmacht de konvooibescherming aanpakten.
Wereldkaart oorlogsroutes Nieuw Amsterdam
Nieuw Amsterdam in lagune Addu atol
Deze foto is op 10 februari 1943 genomen op de Nieuw Amsterdam, tijdens Operation Pamphlet ten anker liggend in de lagune van het Addu atol voor bevoorading. Op de achtergrond rechts zie je twee van de andere grote troepentransportschepen. Beide lijken 3-pijpers te zijn; in dat geval dus de Île de France en de Queen Mary. (foto Australian War Memorial)
Addu atol
Een deel van een zeekaart met daarop weergegeven het atol Addu. Addu is ongeveer 11x8 zeemijl groot en heeft een grote, beschutte en voor schepen toegankelijke lagune. De waterdiepte in de lagune varieert tussen 18 en 70 meter. Door de klimaatverandering (stijgende zeespiegel) zal het atol onder water verdwijnen.
Onderstaande afbeelding is afkomstig uit hoofdstuk 7 van het boek 'Australia in the War of 1939–1945, Series 2 (Navy), Volume II - Royal Australian Navy, 1942–1945'.
Dreigingsbeeld Indische Oceaan in 1942
Meer dan 3.500 geallieerde koopvaardijschepen werden door nazi-Duitsland tot zinken gebracht, evenals 175 marineschepen. Bijna alle grote oppervlakteschepen en 783 U-boten van de Kriegsmarine werden uiteindelijk door de geallieerden vernietigd. Ongeveer 36.000 geallieerde en 30.000 Duitse zeevarenden kwamen om. Een interactieve digitale kaart toont de locaties en gegevens van (bijna) alle wereldwijd in WO2 tot zinken gebrachte schepen van de geallieerden, van de as-mogendheden en ook van de neutrale staten. De getoonde getallen zijn eigenlijk niet te bevatten.
Konvooiroutes en verliezen Atlantische Oceaan 1939/1945
Bij aanvang van WO2 - voor Nederland was dat op 10 mei 1940 - waren er ongeveer 1.300(!) Nederlandse koopvaardijschepen (circa 3 miljoen bruto registerton) waarvoor totaal ongeveer 37.000 Nederlandse en buitenlandse zeevarenden beschikbaar waren. Van die schepen waren er toen ongeveer 1.100 (waarvan ongeveer 700 van de Grote Handelsvaart) buitengaats of in het buitenland, bemand met ongeveer 31.900 opvarenden (waarvan circa 18.500 uit het Koninkrijk Nederland en 13.400 buitenlanders). Van deze 1.100 Nederlandse koopvaardijschepen ging ongeveer de helft verloren, en ongeveer 2.700 Nederlandse en 1.470 buitenlandse opvarenden ervan kwamen om. Vanaf 4 mei 2023 zijn (bijna) alle namen van de bemanningsleden en van de schepen digitaal te raadplegen in de Databank Koopvaardijpersoneel 1940-1945 van de Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945.
In 2020 verscheen vanuit de Vereeniging van Oud-Kweekelingen van de Kweekschool voor de Zeevaart (VOK) de derde, herziene uitgave van het boekje 'In memoriam', ter herdenking van de 186 gedurende WO2 (1939-1945) omgekomen oud-kwekelingen van de school.
Het televisieprogramma 'Andere Tijden' maakte in 2010 de documentaire 'Gevaren op zee: de koopvaardij in WO2'.
Literatuur
1. L.L. von Münching, De Nederlandse Koopvaardijvloot in de Tweede Wereldoorlog, 2 delen, 1978 en 1986
2. K.W.L. Bezemer, Geschiedenis van de Nederlandse Koopvaardij in de Tweede Wereldoorlog, 3 delen, 1987 en 1990
3. A.M.C. van Dissel et al., De Nederlandse koopvaardij in oorlogstijd, 2014
4. N. Guns, dsts Nieuw Amsterdam, Band 3B (Varen 1941-1946), 2016
Zie ook het vaarschema met daarin alle trajecten. Deze trajecten zijn tevens te herleiden uit de Scheepsbewegingkaarten van de Nieuw Amsterdam, die in Londen en Australië werden bijgehouden. Door mij zijn daarin (of in het toegevoegde, aan de wal bijgehouden overzicht van reizen) geel gemarkeerd mijn eigen aantekeningen met de start- en einddatum van het gezagvoerderschap van George Barendse, de reisnummers waarbij hij gezagvoerder van het schip was, en de trajecten van Operation Pamphlet.